Татарстан Республикасы территориясендә урманнарга югары һәм гадәттән тыш янгын куркынычы турында шторм кисәтүе
Хөрмәтле гражданнар! «Татарстан Республикасының гидрометеорология һәм әйләнә-тирә мохитне мониторинглау идарәсе» ФДБУ түбәндәгеләрне хәбәр итә:
Татарстан Республикасы территориясендә урманнарда югары һәм гадәттән тыш янгын куркынычы турында шторм кисәтүе
2024 елның 28 апреленнән 2 маена кадәр Татарстан территориясендә урманнарда янгын куркынычы югары (4 класс) булуы көтелә.
Россия Гадәттән тыш хәлләр министрлыгының Татарстан Республикасы буенча баш идарәсе кисәтә:
Янгын чыгу билгеләре: көчле көек исе, төтенсыман төтен, кошларның, хайваннарның, бөҗәкләрнең үз-үзләрен тотышы, аларның миграциясе, офыкта төнге шәфәкъ яктысы.
Урман янгынын ничек сүндерәләр? Янгынны яфраклы агач ботаклары белән күмеп, янгын булган урын кырыйларын грунт белән һәм җир полосалары ясау, ут хәрәкәте юлында киң канаулар ясап, янгынны сүндерергә мөмкин.
Ут торак пунктка якынлашса, нишләргә? Кешеләрне, беренче чиратта балаларны, хатын-кызларны һәм картларны эвакуацияләргә кирәк. Кешеләрне утның перпендикуляр таралуы юнәлешендә чыгарырга кирәк. Юллардан гына йөреергә, шулай ук елгалар һәм инешләр буйлап, ә кайчагында суда хәрәкәт итәргә кирәк. Авыз белән борынны юеш мамык-марля бәйләвече, сөлге, кием-салымның бер өлеше белән капларга кирәк. Үзең белән документлар, акча, бик кирәкле әйберләрне генә алырга кирәк. Шәхси әйберләрне янган корылмалардан башка яки җир белән күмелгән чокырда гына саклап калырга мөмкин.
Эвакуацияләнергә мөмкин булмаган очракта (торак пунктларда массакүләм янгыннар), герметиклаштырылган таш биналарда, гражданнар оборонасы сыеныр урыннарында яки зур ачык мәйданнарда, стадионнарда һ. б. урнашып, көтәргә генә кала.
Урманда янгын чыккач, паникага бирелмәгез. Башта шартларны тиз анализлагыз. Рельефның калку ноктасына менәргә яисә биек агачка үрмәләргә, янгын учагы булган урынны табарга, ут таралу юнәлешен һәм тизлеген билгеләргә, сулыкның, сазлыкның, урман асларының, торак пунктларның урнашуын күрергә кирәк.
Әгәр юл киселгән булса, янгыннан утрауларда, сайлыкларда, сазлыкларда, тау түбәләрендә һ.б. ышыкланырга кирәк. Аулак урыннарны агачлардан ераграк сайлагыз - алар янгында, тамыр янганда, тавышсыз гына егылырга мөмкин. Ут якынлашканда, киемнәрне су белән чылатыгыз, суга ятыгыз, ләкин камыш янында түгел. Сай урыннарда башта өс киемнәрен су белән чылатып, башыгызны белән йокы капчыгына төрегез. Ут чыгу үзәгендә булсагыз, вакыт-вакыт як-якка әйләнегез, киемнең кипкән участокларын су белән чылатыгыз, битне күп катлы бәйләвеч белән саклагыз, аны даими чылатыгыз. Учакка эләккәч, бөтен нейлон, капрон һәм һәм башка эри торган кием-салымны салыгыз , янучан һәм җиңел янып китүчән кирәк-яраклардан арыныгыз.
Әгәр дә сез урманда зур булмаган янгынга тап булсагыз, аны туктату һәм бер үк вакытта, мөмкинлек булса, якындагы торак пунктка яки урманчылыкка берәр кешене ярдәм сорап җибәрергә кирәк.
Урман янгыннары вакытында үзеңне ничек тотарга
Урманда янгын еш кына кеше гаебе белән барлыкка килә - бу ут белән саксыз эш итү дә, сүнмәгән учак та, ташланган шырпы яки тәмәке дә, балалар шаяруы да. Кайчакта янгын килеп чыгу сәбәбе яшен булырга мөмкин, әмма мондый очраклар сирәк. Шулай да урманда ут стихиясе белән очрашырга туры килсә, нәрсә белергә кирәк соң? Ничек урман янгынына юл куймаска? Әгәр янгын чыккан булса, нишләргә?
Урмандагы янгынны ничек булдырмаска
Беренчесе - ялга яки походка чыгарга хәзерлек. Үзең белән чиләк, балта һәм көрәк алырга киңәш ителә. Биш һәм аннан да күбрәк кеше бергә җыелсагыз, бу, әлбәттә, яхшы. Әгәр поход ялгыз булса? Ялгыз турист үзенә чиләкләр һәм балталар белән авырлык китермәячәк. Ялгыз поход өчен (янгын ихтималы аркасында гына түгел) чехолы булган җыелма сапер көрәген сатып алырга һәм аның кырыйларын үткенләргә киңәш ителә. Шулай итеп, ул сезгә көрәк тә, балта да булып хезмәт итәчәк.
Икенчесе - урманда учак яндырганда саклану чараларын тиешенчә сакларга кирәк. Мондый чарага гомумән ут белән бәйле бөтен нәрсә керә. Учакны бернинди очракта да агачлар астында, бигрәк тә кәүсәнең аскы ботаклары зур булмаган биеклектә урнашканнары астында ягарга ярамый. Коры үлән яисә якында гына коры агач төпләре урнашкан урында учак ягарга ярамый. Учак өчен урынны алдан ук әзерләргә яки иске учак урынын кулланырга тырышырга кирәк.
Тукталыш вакытында
Беренче алтын кагыйдә - беркайчан да учакны күзәтүсез калдырырга ярамый! Ягулык запасын яна торган учактан өч-биш метр ераклыкта тотыгыз. Бик югары учак үрчетмәгез, әгәр дә ул ниндидер аерым зарурлык таләп итмәсә (сигнал учагы, мәсәлән). Учак мөмкин кадәр азрак очкыннар бирсен, бигрәк тә җил вакытында. Учак яндырган вакытта җил булган очракта, аның көчен һәм юнәлешен исәпкә алыгыз, чөнки ялкын очкыннары үлән яки агач яфракларын януга китерергә мөмкин. Ягулык рәвешендә коры яфраклы ботакларны (дары кебек яна) кулланмаска тырышыгыз, чөнки учактан очкыннар гына түгел, ә пыскып беткән яфраклар чәчеләчәк. Якын-тирәдә сулык булса, су алырга яраклы савыт булса, су запасы булдырыгыз.
Тукталыштан киткәндә, учакны әйбәтләп сүндерергә, су сибәргә һәм туфрак сибәргә кирәк. Әгәр кәс чокысагыз, учакны кәс кисәкләре белән каплагыз. Киткәндә учак сүнгән һәм сез киткәннән соң беркадәр вакыт үткәч ялкын чыкмаячыгын тикшерегез. Үзегез артыннан тәртип калдырыгыз һәм, кем әйтмешли, хәерле юлга.
Урманда янгын белән очрашканда нәрсә эшләргә
Әгәр дә Сез башланучы янгынны тапсагыз - мәсәлән, зур булмаган үлән өеме яки берәрсе ташлаган учак янында пыскып яткан урман түшәме, моны үзегез сүндерергә тырышыгыз. Кайвакыт ялкынны таптату да җитә (дөрес, бераз сабыр итәргә һәм үләннәрнең яки түшәкләрнең чыннан да пыскымавына инанырга кирәк, югыйсә ут яңадан барлыкка килергә мөмкин).
Килеп туган хәлгә дөрес бәя бирергә тырышыгыз. Конкрет шартлардан чыгып, сез мөстәкыйль рәвештә янгынны сүндерүне хәл итәрсезме, яки сезгә ярдәм кирәк булачакмы. Үз көчегезне артык бәяләмәгез. Әгәр сез янгын күреп, аны сүндерергә тырышып, берни дә барып чыкмыйча, учак көчлерәк яна башласа, бәла-казага эләкмәс өчен, вакытында ераграк китәргә кирәк.
Махсус хезмәт күрсәтүче оешмаларга тизрәк хәбәр итү мөмкинлеген эзләргә кирәк. Мондыйла булып Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы хезмәтләре ("01" телефоны), ЕДДС (телефоны - "112"), аучылар, урманчылар булырга мөмкин. Төркем җелән походка чыкканда авыр кирәк-яракларны группаның бер әгъзасыннан алырга һәм аны якындагы торак пунктка яки ярдәм сорап автомобиль трассасына җибәрергә кирәк. Төркемнең башка әгъзаларына маршруттан төшеп янгын урынын калдыру яхшырак. Бер-берегезне күздән югалтмагыз.
Хәлнең кинәт үзгәрүен (җиленң тизлеге юнәлеше үзгәрүен) исәпкә алыгыз. Китәргә тырышыгыз, "янгын белән тизлек буенча ярышмыйча", ягъни җилгә каршы яки җил юнәлешенә аркылы, тау битендә аска карап, уттан ышанычлы саклау киртәләрне (минераль туфракның һәм елганың киң полосаларын) ягына, китәргә тырышыгыз. Еш кына бердәнбер куркынычсыз зона булып пожар вакытында янган участоклар тора, әгәр дә алар торфлы сазлыклар булмаса.
Ут җилгә каршы (кызурак), аңа каршы (акрынрак) хәрәкәт итә, ә тау битенә әскә таба к күпкә тизрәк хәрәкәт итә.
Көнлек янгын режимын күздә тотыгыз. Яну еш кына чык кибүдән соң (иртәнге 9-10 сәг) иртә белән башлана һәм кичке чык төшү белән (кичке 20-21 сәг) тәмамлана. Төнлә янгын "йоклый". Янгын аеруча төшке вакытта - 13 дән 17 сәгатькә кадәр көчле хәрәкәт итә һәм тиз тарала. Яңгыр явар алдыннан янгын чыгуы кичен көчәя. Бик коры, эссе һава шартларында (5 нче класс) янгыннар шулай ук төнлә дә тарала, гәрчә, кагыйдә буларак, төнлә астан һәм аскуймалардан ясалган формада гына булса да.
Яну учагы кечкенә булса
Әгәр дә сез барлыкка килә торган янгынны вакытында күрсәгез, һәм янгын учагы зур булмаган мәйданга ия икән, сез мөстәкыйль рәвештә аны локальләштерү һәм сүндерергә карар кабул итә аласыз. Сулык янында булганда, утка су сибегез, юеш материя белән ялкынны бәреп төшерергә мөмкин. Кайнар үләнне сынган ботаклардан "себерке" кулланып сүндерергә мөмкин. Шул ук вакытта, шуыша торган хәрәкәтләр белән себергән кебек, һөҗүмне төп ут ягына күчерергә кирәк. "Себерке" берничә тапкыр сукканнан соң, үзе янып китмәсен, җылынган ягы бераз суына төшсен өчен, кулда берничә тапкыр әйләндерергә кирәк.
Сак булыгыз, торфлы сазлык яна
Бик куркыныч күренеш. Күзгә төтен керә, тын алу бик авыр. Бәла-каза зонасыннан төтен һәм ут сездән артта калсын өчен җил юнәлешендә китәргә кирәк. Аяк астында кайнар җир бер генә нәрсәне аңлата: сез зур куркыныч астында. Торф янганда, ут еш кына җир астына китә, анда тулы бер участоклар яна, бушлыклар барлыкка китерә. Мондый кызу бушлыкларга төшеп китү бик тиз , нәтиҗәләр гадәттә аянычлы. Шундый шартларда хәрәкәт иткәндә, алдыгызда юлны колга белән карагыз. Бу сазлык буйлап күчкәндәге кебек булачак.
Исегездә тотыгыз, яна торган торф температурасы якынча 600 градус, ә аннан чыгу бик авыр булырга мөмкин.
Янгын зонасыннан чыккач
Янгын зонасыннан чыккач, бәла-каза турында мөмкин кадәр кыска вакыт эчендә хәбәр итәргә кирәк. Хәвеф хәбәрләрен тапшырганда, танылган янгын координаталары, аны күргән вакытыгыз һәм килеп чыгуның сәбәбен (хәтта бу сәбәп сез үзегез булсагыз да) сөйләгез.
Һәрбер кеше нәрсә эшли ала
Теләсә кайсы табигый территориядә ут белән сак булыгыз. Сезнең сак булмавыгыз зур проблемаларга сәбәп булмасын өчен, түбәндәге кагыйдәләрне үтәгез:
- кырларда һәм болыннрда беркайчан да коры үлән яндырмагыз. Башкаларның моны эшләүләрен күрсәгез, аларны туктатырга һәм үлән яндыру бик куркыныч булуын аңлатырга тырышыгыз.
- беркайчан да коры урманда яки торфлыкта учак якмагыз. Иң элек, учакның минераль туфракта (ком яки балчык) урнашуына инаныгыз. Учак ягып җибәргәнче, учактан һәм аның тирәсендә бер метр радиуста урман түшәмәсен җыегыз;
- китәр алдыннан учакка әйбәтләп су сибегез. Шуннан соң көлне таратып карагыз, аның астында пыскып янучы күмер калмаганын тикшерегез - тагын бер тапкыр су сибегез. Төтен яки пар беткәнче , су сибелгән учак яныннан китмәгез. Учакка нәрсә сибү турында турында алдан кайгыртыгыз;
- беркайчан да сүнмәгән шырпылар яки тәмәке ташламагыз, урманда төрле пиротехник эшләнмәләр: петардлар, бенгаль утлары, шәмнәр һ.б. кулланмагыз (бары Яңа ел алдыннан, бөтен җир да калын кар катламы белән капланган вакытта);
- Машиналарда, бигрәк тә мотоциклларда урманга кермәгез. Ерткыч ерткычтан исклар янгынны, аеруча коры урманда лишайник япмасы булган янгынны китереп чыгарырга мөмкин;
Сезнең дусларыгызга һәм танышларыгызга аларның саксызлыгы янгыннарга сәбәп булырга мөмкин икәнлеген аңлатырга тырышыгыз.
Превентив чаралар (башка сүзләр белән әйткәндә - саклык) - урман янгыннары белән көрәшүнең иң нәтиҗәле ысулы. Бу дөньяның күп кенә илләренең тәҗрибәсе белән раслана.
Россия Гадәттән тыш хәлләр министрлыгының ТР буенча Баш идарәсенең "Ышаныч телефоны" 8 (843) 288-46-96